Francuz kóterilisi: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

[[ImageSu'wret:Prise de la Bastille.jpg|thumb|300 px|1789-jılı 14-iyulda [[Bastiliya|Bastiliya]] tu'rmesinin' hu'jim etiliwi]]

'''Fransuz ko'terilisi''' bul [[Fransiya|Fransiya]] [[Tariyx|tariyxında]] 1789-1799-jılları dawam etken da'wir. Ol Fransiyag'a ko'plegen a'hmiyetli o'zgerislerdi alıp kelgen.

Ko'terilisnın' en' belgili waqıyalarının' biri bul 1789-jılı 14-iyulda [[Bastiliya|Bastiliya]] tu'rmesinin' hu'jim etiliwidir. Bastiliya bul patsha shan'arag'ına boysınbag'anlardı qamap qoyatug'ın saray bolg'an, a'dette ol jerge adamlar o'lim jazasına jiberilgen. Ol Fransiyadag'ı u'shinshi yamasa en' pa's klass ta'repinen qıyratılg'an. Olar qamaqtag'ılardı bosatıp, keyin saraydı jag'ıp jibergen. Keyinirek olar Bastiliya gerbishlerinen ko'pir salg'an.

U'shinshi klass ja'miyettin' a'dilsiz bo'liniwi sebepli ko'teriliske shıqqan. Fransuz xalqının' shama menen 98%i u'shinshi klass bolg'an. Tek 1.5%i ekinshi klass ha'm 0.5%i birinshi klass esaplang'an. En' jarlı klass bolıwına qaramastan u'shinshi klass barlıq salıqlardı to'legen. Hu'kimet puldı baylıqqa ha'm urısqa sarplag'anı sebepli qarızdar bolıp qaladı. Patsha [[Lyudovik XVI|Lyudovik XVI]] salıqlardı ko'teriwdi qa'leydi. Ol barlıq u'sh qatlam adamlarınan du'zilgen birlikti yag'nıy ''General shtatlardı'' jıynaydı. Olar 1614-jıldan beri birge jıynalmag'an edi. [[Lyudovik XVI|Lyudovik XVI]] birinshi ha'm ekinshi qatlamlardı salıq to'lewge ma'jbu'rlemekshi boladı, biraq olar qarsı boladı. U'shinshi qatlam xalıqtın 98 in qurag'anlıg'ı ushın, bul ''General shtatlar'' birliginde ko'birek dawısqa iye bolıwdı qa'leydi biraq patsha og'an razı bolmadı.

Bul 1789-jılı [[Adam ha'm puxaralardın' huqıqı haqqında deklaratsiya|Adam ha'm puxaralardın' huqıqı haqqında deklaratsiyanın']] payda bolıwına alıp keledi. Ol [[Amerika ko'terilisi|Amerika ko'terilisinde]]nde qatnasqan Markiz de Lafayet atlı jas aristokratı ta'repinen jazılg'an edi. Deklaratsiya Frantsiyanı [[Respublika|respublika]] dep ja'riyalaydı. Frantsiya Respublikası 'Azatlıq, Ten'lik ha'm Birlik' su'renine tiykarlang'an bolıwı ku'tildi. Bul ha'r bir adam azat, ten' huqıqlı ha'm barlıq ma'mleketlikler ten', ag'ayinler sıyaqlı bolıwı kerek degendi an'lattı. Biraq basshılar bunı tez arada Terrorg'a aylandırdıha'm onın' aqıbetinde 40,000 a'tirapında adamlar o'ltirildi, sonın' ishinde Mariya Antuanetta xanshayım ha'm Patsha Lyudovik XVI. O'ltirilgen adamlar patshanı qollap quwatlag'an, tiykarınan birinshi ha'm ekinshi qatlam adamları edi. Olar bul awdarıspaq dawamında gilyotina menen baslarınan ayrılg'an edi. Ko'terilisshiler ha'tte jan'a din menen jan'a kalendar islep shıg'ıg'a ha'reket etti.

[[CategoryKategoriya:Tariyx]]