|
'''A'yyemgiÁyyemgi Qıtay filosofiyası''' - erteden qa'liplesediqáliplesedi. Onda birinshi qosıqlardın' kitabı A'yyemgiáyyemgi xalıq poeziyasının' toplamı bolıp sanaladı. (b.e.sh. XI-VI a'sirler). Tariyx kitabı (b.e.sh. mın'ınshımıńınshı jıldın'jıldıń basında) ra'smiyrásmiy hu'jjetlerdin'hújjetlerdiń tariyxıy waqıyalardın'waqıyalardıń jazba su'wretlemelerinin'súwretlemeleriniń jıynag'ıjıynaǵı bolıp tabıladı. Ta'rtibTártip kitabı (b.e.sh. IV-I a'sirlerásirler) siyasiysıyasıy ha'mhám diniy ta'rtiplestiriwlertártiplestiriwler, ba'ha'rbáhár ha'mhám gu'zgúz kitabı (b.e.sh. VI-IV a'sirlerásirler) etikalıq ha'mhám formal ma'selelerdimáselelerdi sheshiw.
[[Filosofiya|Filosofiyanın']] rawajlanıwının'rawajlanıwınıń en'eń a'hmiyetlisiáhmiyetlisi bolıp jan'alıqlardıjańalıqlardı jasaw kitabı (b.e.sh. XII-VI a'sirásir) bolıp esaplanadı. Bunda du'nyadúnya ha'mhám Adamadam haqqındag'ıhaqqındaǵı [[Qıtay]] filosofiyasında birinshi tu'siniklertúsinikler o'zóz ko'rinisinkórinisin tabadı. Bul kitaptın'kitaptıń u'shúsh a'hmiyetliáhmiyetli bo'leklerinenbóleklerinen birewi İnv ha'mhám Yan elementleri haqqındag'ıhaqqındaǵı miflerdi beredi.
Yan qanday bolmasın aktivligi menen ha'mmehámme na'rselergenárselerge kirip otırıwshılıg'ıotırıwshılıǵı menen belgilenedi, al İnv ku'tipkútip turıwshılıq penen ajıraladı.
Qıtayda filosofiya "urısıwshı ma'mleketlermámleketler" dep atalatug'ınatalatuǵın da'wirdedáwirde en'eń joqarg'ıjoqarǵı gu'lleniwgegúlleniwge eristi. Bul da'wirdedáwirde Qıtay filosofiyasının'filosofiyasınıń "altın a'siriásiri" dep ataydı.
Bul da'wirdedáwirde tiykarg'ıtiykarǵı filosofiyalıq altı bag'darbaǵdar:
# İnIn - Yan
# Konfutsilik
# Daosizm
# Legizm
[[Konfutsiy|Konfutsiydin']] (b.e.sh 551-479 jjj) pikiri boyınsha "İnsan o'ziózi ushın emes, ja'miyetjámiyet ushın insan" bolıp tabıladı. Konfutsiylik etika adamdı onın'onıń sotsiallıq funktsiyası menen baylanısta tu'sineditúsinedi, al ta'biyattábiyat bul adamdı usı funktsiyanı tiyislik da'rejededárejede orınlawg'aorınlawǵa a'keliwiákeliwi dep biledi.
Daosizmnin'Daosizmniń dıqqat orayında ta'biyattábiyat, kosmos ha'mhám Adamadam turadı, biraq olar ratsionallıq jol menen emes, al logikalıq izbe-izlik formalardı konstruktsiya etiw menen emes, al tirishiliktin'tirishiliktiń ta'biyatınatábiyatına tikkeley eniwdin'eniwdiń ja'rdemijárdemi menen erise aladı.
İmen mektebi haqıyqatlıqtın'haqıyqatlıqtıń tilde aytılıwı. Ol zatlardın'zatlardıń qatnasın ha'mhám usı qatnasıqların ha'mhám son'ınan pikir juwırtıwlar menen izertleydi.
Monistlik mektep, onın'onıń do'retiwshisidóretiwshisi Mo tszi (b.e.sh 479-431 jjj). Bunda bas dıqqat sotsiallıq etika problemalarına awdarıladı. Mektepte qara miynet onın'onıń tın'lawshılardın'tıńlawshılardıń jasawının'jasawınıń deregi anıqlanadı.
Montrlerdin'Montrlerdiń ta'liymatıtáliymatı Konfutsiy ta'liymatınatáliymatına qarama-qarsı turadı.
En'Eń son'ındasońında "legizm" urısıwshı ma'mleketlerdin'mámleketlerdiń da'wirindegidáwirindegi sotsiallıq siyasiy o'zgerislerózgerisler ma'selelerinemáselelerine dıqqat ayrıqsha awdarg'anawdarǵan ta'liymattáliymat sıpatında qa'liplestiqáliplesti. Onın'Onıń wa'killeriwákilleri sotsiallıq teoriya menen ma'mleketlikmámleketlik basqarıwdın'basqarıwdıń problemaları menen shug'ıllandıshuǵıllandı.
[[Kategoriya:Filosofiya]]
| 