|
'''Jumbaq''' - [[Ko'rkemkórkem awızeki do'retpeler|ko'rkem awızeki do'retpelerinin']]dóretpeleriniń belgili bir janrı bolıp esaplanadı. Uyqasımlı qatarlardın'qatarlardıń ja'rdemindejárdeminde bir na'rsegenársege usatıw arqalı jasırg'anjasırǵan zattı tabıwdı qoyıw jumbaqlardın'jumbaqlardıń tiykarg'ıtiykarǵı mazmunın quraydı. Jumbaqlar adamlar arasında, a'sireseásirese onın'onıń jas buwını - balalar arasında ko'pkóp aytılıwı, ko'pkóp qollanılıwı menen ayrılıp turadı.
[[Qaraqalpaq folklorı|Qaraqalpaq folklorındag'ı]]folklorındaǵı jumbaq janrın folklordın'folklordıń basqa janrları menen shatastırıw kerek emes. Biz jumbaq degende xalıq ta'repinentárepinen do'retilgendóretilgen bir, eki, to'rttórt, altı, onnan da ko'pkóp qatardan turatug'ınturatuǵın, o'zóz betinshe ko'riniskekóriniske iye, bo'lekbólek aytılıp sheshiwdi talap etetug'ınetetuǵın tayar qa'lipleskenqáliplesken tekstke iye, u'lkenlerúlkenler, ko'binesekóbinese balalar arasında aytılatug'ınaytılatuǵın o'zóz aldına bir janrdı tu'sinemiztúsinemiz.
Jumbaqlar tematikası jag'ınanjaǵınan og'adaoǵada bay. Olardın'Olardıń bir qatarı ay, ku'nkún, haqqında, juldızlarg'ajuldızlarǵa arnalg'anarnalǵan. Mısalı: ku'nkún haqqında "Aq sandıg'ımsandıǵım ashıldı, ishinen jipek shashıldı", "Bir pa'rshepárshe pa'tirpátir, a'lemgeálemge tatır" delinse, ay ha'mhám ku'nkún tuwralı "Bir ko'ldekólde eki jayın, biri ketse biri tayın" degen jumbaqlar do'retilgendóretilgen. Al [[Juldız|juldızlar]] jo'nindejóninde "Tam basına tarı jaydım", "Biz, biz, biz edik, biz mınlag'anmınlaǵan qız edik, tan'tań atqansha jayıldıq, tan'tań atqan son'soń joyıldıq"- degen jumbaq toqılg'antoqılǵan. Sonday-aq jumbaqlar burınnan son'g'ısońǵı o'zóz mazmunına iye aspan a'leminálemin qorshap alg'analǵan ta'biyattıtábiyattı, haywanat ha'mhám o'simliklerósimlikler dunyasın, adam ku'nkún-ko'risinin'kórisiniń barlıq ta'replerintáreplerin, u'yúy ruzgershiligin zatlardın'zatlardıń ha'mmesinhámmesin, o'ndirisóndiris quralların o'zóz qarmag'ınaqarmaǵına alıp, olardın'olardıń sır sandıg'ısandıǵı etip, jas a'wladqaáwladqa olardı sheshiwdi u'yretipúyretip baradı. Jumbaq balalardın'balalardıń en'eń su'yiklisúyikli janrı. Durısında da jas a'wladtın'áwladtıń g'anaǵana emes, al ulıwma adamlardın'adamlardıń oy-o'risinórisin, oylanıwın oy qortıwın salıstırmalı usıl menen belgili bir logikalıq juwmaqlarg'ajuwmaqlarǵa kelip ta'miyinleytug'ıntámiyinleytuǵın, ko'rinislerdikórinislerdi tolı sır menen o'zinsheózinshe ko'rkemkórkem bayanlawdı u'yretetug'ınúyretetuǵın qaraqalpaq ko'rkemkórkem awızeki xalıq do'retpelerinin'dóretpeleriniń en'eń a'hmiyetliáhmiyetli bir tu'ritúri bolıp esaplanadı.
[[Category:Qaraqalpaq a'debiyatıádebiyatı]]
[[Category:Qaraqalpaq folklorı]]
|
