Áyyemgi Greciya: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Tariyxi. Arxeologik maʼǵluwmatlarga koʻre, Gr. Aymaǵında adamlar paleolit dawrinen jasap kelmekte. Xalkidika ya.o.nan neandertal adaminiń bas suyegisúyegi shıqqan. Neolit dawrinde Gr. Xalqı diyxanshılıkdiyxanshılıq, sharwashilıq penen shugʻullanıp, oʻtırıqshı turmıs keshirgen. Greciya jez dáwiri madaniyatimadeniyati shartlishártli rawishte Kritmiken madeniyatimádeniyati yáki Egey madaniyatimádeniyati dep atalganatalǵan. Eramızǵa shekemgigishekemgi 3-mıń jıllıqta Greciya etnik quramı rangbereń(pelasglar, leleglar va bosqalar) boʻlgan; olardı protoyunon qaáwimleriqáwimleri — axeylar, ioniyaliklar qısıp shıǵarıp oʻz quramlarına sińdirip jibergenler.B E.SH 20—17-ásirlerde Krit a.da axeylarniń dáslepki mámleketleri (Knos, Fest, AgiaTriada, Mikena, Tirinf, Pilos hám basqalar) payda bolǵan. E. SH 1260 jıl Mikena, Tirinf, va boshqalarbasqalar mámleketler Troyani basıp alıp, oni wayran etken (qarań Troya urısı). Doriy qawimleriniń kirip keliwi (E. SH 1200 jıl) aqibetinde mámleketler bóleklenip, urıwshılıq munasibetlerimunásibetleri janlangan. E. SH 9-asrga keldipkelip. Arqa Gr.da — eoliylar, Oʻrta Gr. Hám Peloponneste — doriylar, Attika hám atawlarda — ioniyaliklar jasaǵan: 8—6-asrlarda Grekler Oʻrta teńiz, Marmar hám Qara teńiz sohillariniqırǵaqların kolonizatsiya qilganlar. Bu davrdadáwirde YuGr.da polislar (shaharqala davlatlarmámleketler) shakllanganqáliplesken. DehqonlarDiyxanlar vahám hunarmandlarningónermentlerdiń urugʻ zodagonlarizadaganlari bilanmenen kurashigúresi natijasiganatiyjesine qarabqarap polisdagipolistegi davlatmámleket hokimiyatihákimiyati yoya demokratik (Afinada) yoxudyáki oligarxik (Sparta, Krit o.da) tarzdatárizd boʻlgan. Iqtisodiy jihatdan taraqqiy etgan polislarda (Korinf, Afina va boshqalar) qulchilik keng tarqalgan; Sparta, Argos va boshqalarda urugʻchilik tuzumi qoldiqlari saqlanib qolgan. Miloddan avvalgi 6-asrda polislar Sparta boshchiligida Peloponnes ittifoqiga va Fiva rahbarligi ostida Beotiya ittifoqiga birlashganlar. 5— 4-asrlar polislarning eng ravnaq topgan davri sanaladi. U yunonfors urushlarida (500—449) yunonlarning gʻalabasi natijasida Afinaning yuksalishi va Delos ittifoqining (Afina boshchiligida) barpo etilishi bilan bogʻliq boʻlgan.