Mámleketlik shegara: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

'''Ma'mleketlik shegaralardın'''' tiykarg'ı wazıypası ma'mleketlik aymaq ko'lemin belgilewden ibarat. Ma'mleketlik shegara belgili sızıq ha'm usı sızıq arqalı o'tken vertikal tegislik bolıp tabıladı.

 

 

Qurg'aqlıqtag'ı shegaralar qon'sı ma'mleketler menen sha'rtnama tiykarında ornatıladı. A'dette usı shegaralardın' relefi (tawlar, da'ryalar ha'm basqa arnawlı belgilerdi) esapqa alg'an halda o'tkiziledi ha'm ''orfografiyalıq shegaralar'' dep ataladı. Ayrım shegaralar eki noqattı bir-birine baylanıstırıp, tuwrı sızıq arqalı (geometriyalıq shegaralar), sonday-aq, meredian yaki paralellar arqalı (astronomiyalıq shegaralar)da o'tkiziledi.

'''Suw shegaraları''' da'rya, ko'l, ten'iz ha'm basqa suw hawızları arqalı o'tetug'ın shegara tu'rlerine bo'linedi. Da'ryalarda shegaralar qurg'aqlıq boyı ma'mleketlerinin' o'z-ara kelisiwi tiykarında ornatıladı: keme qatnaytug'ın da'ryalarda talvega boylap (da'ryanın' en' teren' jeri arqalı) yaki bas farvater (keme jolı) ortasınan, keme qatnamaytug'ın da'ryalarda da'rya ortasınan, ko'llerde ha'm basqa suw hawızlarında ma'mleket shegarası arqalı bir-birine baylanıstırıw menen ornatıladı.

 

 

Ma'mleket hawa maydanının' ha'm biyiklik shegaraları ma'mleket aymag'ının' '''hawa shegaraları''' esaplanadı. Ma'mleketlik shegaralardın' qurg'aqlıq ha'm suw sızıqları boyınsha o'tetug'ın vertikal tegislik hawa maydanının' en shegaraların quraydı.

Qon'sı ma'mleketler shegaralar qol qatılmaslıg'ın ta'miyinlew ushın sha'rtnama ta'rtibinde o'z-ara shegaralardın' ma'lim ta'rtibin belgileydi. Usı sha'rtnama ta'replerge shegara sızıqların lazım ta'rtipte saqlap turıw boyınsha huqıq ha'm minnetler ju'kleydi ha'm, sonday-aq, onı kesip o'tiwdin' tiyisli ta'rtibin belgileydi. Shegaralar ta'rtibin belgilew haqqındag'ı sha'rtnamalar, a'dette, orınlarda shegara sızıqlarının' kelip shıg'ıwı ha'm olardı belgilew, shegara belgilerin saqlap turıw, shegaralardı tekseriw boyınsha qosımsha komissiyalar haqqındag'ı, shegara suwlarınan, shegaralardı kesip o'tiwshi temir jol ha'm avtomobil jollarınan paydalanıw ta'rtibi, sonday-aq, aw, tog'ay ha'm awıl xojalıg'ı ja'ne ma'mleketlik shegaralarına jaqın jerlerde taw islerin iske asırıw haqqındag'ı qag'ıydalardı o'z ishine aladı. Ha'r qıylı shegara dawların o'z waqtında ta'repler kelisimi tiykarında sheshiw u'lken a'hmiyetke iye. Xalıqaralıq huqıqta qa'liplesken ta'jiriybege muwapıq, usı dawlardı ta'rtipke salıw maqsetinde shegara komissiyaları institutı du'zilgen.

 

 

[[an:Muga]]

[[ast:Llende]]

[[bg:Държавна граница]]