Qaraqalpaqlar: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

XVI a'sirdin' basında Sheybani xan, Orta Aziyanı jawlap alıwına baylanıslı Sarıqamıs ha'm Uzboy boylarındag'ı tu'rkmen, o'zbek, qazaq, qaraqalpaqlardın' ko'pshiligi ha'zirgi Qaraqalpaqstan jerine ko'ship kelip qonıslasqan. Sheybani xan da'wirinde Qıpshaq sahrasınan qan'lı, mang'ıt, qatag'an, kerder h.t.b. urıw ha'm qa'wim birikpeleri ko'ship keledi. Jergilikli xalıqlardın' etnikalıq quramına a'dewir o'zgertedi. XVI a'sirdin' [[A'miwda'rya|A'miwda'rya]] o'z bag'darın U'stirt tu'sliginen arqag'a o'zgertip, ha'zirgi ang'arı menen Aralg'a quyadı. Son'lıqtan Sarıqamıs, Uzboy boylarındag'ı tu'rkmen, qaraqalpaq, o'zbek, qazaqlardın' ko'pshiligi ha'zirgi [[Qaraqalpaqstan|Qaraqalpaqstan]] jerine kelip qonıslasadı. 1985-jılı Qon'ırat qalasına jaqın ornalasqan ashamaylı awılının' turg'ını A'bdiraxman ulı To'legen 92 jasta Arallı o'zbek, etnograflarg'a bizin' ata-babalarımız bul jerge 10 ata bunnan burın (250 jıl) Ustirt tu'sligindegi, U'ysin, Qon'ırat, Eliken, Jiydeli Baysın qalasınan ko'ship kelgen, sebebi ol jerden suwsızlıqtan el ko'shipti degen. Qaraqalpaq qaharman da'stanı "Alpamısta"g'ı waqıya sol Jiydeli Baysınnan baslanadı. Alpamıs o'zbek xalqının' perzenti bolıp ko'rinedi. Qon'ırat qalasının' tu'sliginde, Jin'ishke arnasının' boyında jasag'an Qaniyaz ulı Qabıl ag'a, Arallı o'zbek 1904-jılı tuwılg'an, o'zinin' ata-babalarının' bul jerge Ustirt tu'sligindegi Balkan tawınan bunnan (1991-jılı) 8 ata burın (200-jılı burın) ko'ship kelgenin aytadı. Bul eki jası u'lkenlerdin' ma'limlemeleri XVI a'sirdin' aqırı, XVII a'sirdin' baslarına tuwrı keledi. XIV-XVI a'sirlerde tu'rki ha'm mong'ol tilindegi Qıpshaq sahrasında Orta Aziyada jasag'an biraz xalıqlar "o'zbek" dep atalg'an. Qaraqalpaq, qazaq, arallı o'zbekler menen bashkirlerde elege shekem "Tu'men o'zbek tubi bir, tu'p atası Mayqı biy" degen na'siyat so'zleri bar. Tu'men ataması orta a'sirlerde on mın' degendi an'latadı. Mayqı biydi ol xalıqlar o'zlerinin' ata-babaları dep esaplaydı. Mayqı biy XIII a'sirde jasag'an. Tu'men ataması XVI a'sirdegi ha'r tu'rli qa'wimler birikpesi 92 o'zbek urıw ha'm qa'wimlerinin' birikpesine jaqın keledi. Olar Orta Aziya ha'm Qazaqstannın' ko'plegen jerlerinde XII-XVI a'sirlerde jasag'an tu'rki xalıqları. Bular ha'r tu'rli jag'daylarg'a baylanıslı ko'ship, qonıp, aralasıp jasag'an. Mısalı, 1723-jılı Abulxayırxannın' Sırda'rya boyındag'ı xalıqlarg'a topılıp, ol jerdegi xalıqlardın' ko'pshiligin Orta Aziyag'a ko'ship ketiwge ma'jbu'rledi, son'lıqtan Sırda'ryalı qaraqalpaqlar, Arallı o'zbekler XVIII a'sirde [[Aral ten'izi|Araldın']] tu'sligine ko'ship kelip qonıslasadı. Bul jag'day jergilikli qaraqalpaq xalqının' etnikalıq quramın ko'beyitti. Sonın' menen birge qaraqalpaq etnosının' bo'lekleniwi, ata-makanınan ko'shiwlerine ma'jbu'r qılg'an. Go'ne U'rgenish ha'kimi Niyaz benen kelispewshilik bolıp Go'ne U'rgenishte jasap atırg'an qaraqalpaqlar 1670-jılları ko'shedi. Olar da'slep Aqmeshit, onnan Turkistan qalasına, onnan Chimkent, Tashkent, Chinaz, Jizzaq keyin Zarafshan jag'alarına (1770-1840 jj.) kelip qonıslasqan. Olardın' tilinde, da'stu'rlerinde azıraq o'zgerisler bolg'anlıg'ı menen sanasında urıw ha'm o'z etnos atamasın saqlap subetnos tu'rinde jasag'an. Diyxanshılıq, o'nermentshilik penen shug'ıllang'an.