Antarktikanıń xalıqaralıq huqıqıy dárejesi

Antarktikanıń xalıqaralıq huqıqıy dárejesi

Antarktikanıń qalıń muz benen qaplanǵan usı kontinenttiń oǵan tutasıwshı suw hám atawlardıń ayrıqshı xalıqaralıq-huqıqıy dárejesi XX ásir basında bir qatar mámleketler tárepinen anaw yaki mınaw tiykarlarında usı aymaqtıń ayrıqsha rayonlarına bola óz suverenitetiń járiyalawı hám usınıń nátiyjesinde mámleketler arasında dawlar hám qurallı soqlıǵısıwlar kelip shıǵıwı menen baylanıslı.

Bunday jaǵdaydıń keleshegi joq ekenligi hám adamzattıń ulıwma mápleri jolında Antarktikanı úyreniw hám onnan paydalanıwǵa qaratılǵan xalıqaralıq birge islesiwdiń jedel rawajlanıwı onıń ayrıqshı xalıqaralıq-huqıqıy dárejesi hám aymaqlıq tártibin belgilewdi talap etedi. Usı konferenciya Antarktika haqqındaǵı shártnamanı islep shıqtı. Dáslep usı shártnama 12 mámleketten ibarat edi. Búgin onıń qatnasıwshıları sanı 40 tan artıq boldı. Usı shártnama tiykarında keyin ala Antarktika huqıqıy jaǵdayın retlestiriwshi, atap aytqanda, Antarktika qorlarınan paydalanıw boyınsha shártnamalar dúzildi. 1959-jılı qabıl etilgen shártnama eki tiykarǵı jaǵdaydan kelip shıǵadı:

1. Ol qandayda bir mámlekettiń Antaraktika aymaǵınınıń hesh bir bóleginiń suverenitetin tán almaydı hám onıń menen birge aymaqlıq dawlardı biykarlamaydı da;
2. Shártnama mámleketler xalıqaralıq birlespesi kózqarasınan kelip shıǵıp, Antarktika tek tınısh máselelerde paydalanıwı lazımlıǵın belgileydi.

Usıǵan muwapıq, Antarktikanıń tolıq quralsızlandırılǵanlıǵı hám biytárepligi belgilengen.

Antarktikada ilimiy hám basqa izertlewler alıp baratuǵın stantsiya hám ekspeditsiya aǵzaları onı jibergen mámleket yurisdiktsiyası astında boladı, stanciya hám ekspediciyalar arasında olar xızmetkerleri almastırılǵanda da bul jaǵday saqlanadı.