Úlken jarılıw

U'lken jariliw bul du'nyanin', ha'm son'inan juldizlar toparinin' (galaktika) kelip shig'iwi tuwrali ilimiy teoriya.

U'lken jariliw teoriyasi boyinsha du'nya ju'da issi, kishkene ha'm tig'iz bolg'an. Onda juldizlar, atomlar, forma yamasa struktura bolmag'an. 14 milliard jil aldin ol ju'da tez u'lkeydi (usi sebepten U'lken jariliw dep ataladi), na'tiyjede atomlar payda boldi, ha'm bul juldizlardi ha'm galaktikalardi payda etti. Du'nya ha'zirgi ku'ndede u'lkeyip ha'm suwip barmaqta.

Ilimpazlar U'lken jariliwdi ko'plegen ha'r qiyli baqlawlar juwmaqlari arqali tiykarlaydi. En' tiykarg'i baqlaw bul en' alis galaktikalardin' alislawi. Egerde obyekt jerden alislap baratirg'an bolsa, ol qizil bolip ko'rinedi. Qatti qizil obyektler tezirek alislap baratirg'an bolip esaplanadi. Usilay o'lshew usili menen ilimpazlar juldizlardin' jerden qanday tezlikte alislap baratirg'anin esaplay aladi, ha'm na'tiyjede U'lken jariliw 13.8 milliard jil aldin bolg'an degen juwmaqqa keldi.