Kúnxoja: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Qaraqalpaq (talqılaw | úlesi) Өңдеу түйіні жоқ |
||
Qatar No 3:
Tariyxıy mag'lıwmatlar boyınsha Madreyim Muxammed Raxim xan 1810-1825 jıllarda, Allaqulı xan 1835-1842 jıllarda, Mademin Muxammed Amin xan 1845-1855 jıllarda Xiywag'a xanlıq etken. Shayır usı xanlardın' ba'rinde ko'rgen. Kunxoja o'mir su'rgen jıllarda qaraqalpaq xalqı siyasiy, ma'deniy, ekonomikalıq jaqtan awır jag'daylarda jasadı. Ku'nxoja [[Aydos biy|Aydos biy]], [[Ernazar alako'z|Ernazar biy]] baslag'an xalıq azatlıq ko'terislerdin' ba'rinin' de qatnasıwshı ha'm birden-bir ideologı bolg'an. Ko'terilis jen'iliske ushrag'anda shayır "Kel, kel, Xoja o'zine kel!", "Aydos biy keshti a'lemnene... Xojam, sag'an ne boldı?!" sıyaqlı shıg'armaların jazdı ha'm xalıqtın' ruwxın ko'terdi. Kunxojanın' 1855-1856 jıllardag'ı [[Ernazar alako'z|Ernazar alako'z]] baslag'an xalıq azatlıq ko'terilislerin belsendilerinen biri bolg'anlıg'ın [[Berdaq|Berdaq]] shayırda bılay tastıyıqlaydı "Ernazardın' zamanında Kunxoja o'tti".
Ku'nxoja o'zinen burıng'ı o'tken alım, ulama, shayır adamlardı ju'da' qa'dirlegen, olardı zıyarat etip turg'an. Ma'selen Xoja Axmet Yassawiy ha'm Ha'kim ata-Sulayman Baqırg'aniy a'wliyelerine barıp zıyarat etken, olardın' shıg'armaların qa'sterlep u'yrengen. Ku'nxoja mudamı allag'a sıyınıp jasag'an. [[İslam dini|İslam dini]] boyınsha ko'p na'rselerdi bilgen ulama adam bolg'an. Kunxoja qazaq xalqının' arasına barıp [[Aqto'be|Aqto'be]] a'trapındag'ı awıllarda mektep ashıp qazaq balaların oqıtqan, qazaq xalqı arasında ag'artıwshılıq jumısların alıp barg'an. Qazaq xalqı Ku'nxojanı teren' hu'rmetlegen. Ku'nxoja Xorezmde, turkmen xalqı arasında qızıl orda xalqı arasında bolıp ko'p jerlerdi, ellerdi ko'redi, ilim uyretiwge ayrıqsha kewil bo'ledi. Qazaq xalqının' klassik shayırı Sherniyaz Jarılg'as ulı menen tu'sedi. Quderi aqın menen de aytısadı. [[Xiywa|Xiywanın']] xanı Mademin xan shayır, sazende, baqsı qıssaxan adamlardı jıynap talantlılardı sınaqtan o'tkeredi. Xan saltanatın maqtatıw ushın jumıs sho'lkemlestiredi. Usıg'an Ku'nxojada shaqırtıladı. Sonda ol o'zinin' belgili "Umıtpaspan", "Tu'ye ekensen'" qosıqların do'retedi. "Tu'ye ekensen'" qosıg'ın jazıwda Sherniyaz aqınnın' shıg'armalarınan u'lgi aladı.
1873-jıl orıslardın' eldi g'a'rezli etip bag'ındırıwı 75 jasar shayırg'a da qattı ta'sir etedi. Ku'nxoja zaman qıyınshılıqlarınan qısılıw, awır azap shegiwler haqqında bir qansha qosıqların jazıp bunda ba'ri xanlıq, patshalıq basqarıw sistemasınan ekenligin ug'ındıradı. Ulıwma Ku'nxoja qaraqalpaq xalqının' tariyxı, ma'deniyatı ushın a'hmiyetke bahalı miyraslardı do'retti.
| |||