Kriminologiya: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

'''Kriminologiya''' ataması [[Latın tili|latınsha]] ''krimen'' - jınayat, [[Grek tili|grekshe]] ''logos'' - ta'liymat so'zlerinin' birikpesinen turıp, [[Jınayat|jınayat]] haqqında ta'liymat degendi an'latadı. Kriminologiya - jınayatshılıqtı, jınayatshının' shaxsın, jınayatshılıqtın' sebep ha'm sha'rayatın, onın' aldın alıwdın' metod ha'm usılların ilimnin' ulıwma metodologiyası sıpatında dialektikalıq ko'z qarastan izertleytug'ın ja'miyetlik-huqıqıy, teoriyalıq a'meliy ilim.

Kriminologiya tu'sinigin ha'm ta'biyatın ja'miyetlik, yuridikalıq yaki ta'biy pa'n sıpatında ta'n alıw mashqalası shet el kriminologiyasında elege shekem tartıslı. Kriminologiyanın' anglosaksoniyalıq sisteması onı [[Sotsiologiya|sotsiologiyanın']] bir tarawı dep esaplap sotsiologiyalıq kolledjlerde o'tedi. Frantsiya iliminde kriminologiyanın' klinikalıq ta'repine-psixologiyalıq, psixiatriyalıq anomaliya ta'repine, Germaniyada eki ag'ım-biologiyalıq ha'm sotsiologiyalıq ha'reket etedi.

alınadı. Ja'miyetke qa'wipli ha'reket jınayat dep ta'n alıng'annan keyin g'ana kriminologiya ushın jol ashıladı. [[Jınayat|Jınayat]] huqıqı ha'reketti jınayat dep belgilep beredi. Kriminologiya jınayat huqıqına, nızam shıg'arıwshı uyımlarg'a jınayatshılıqtın' jag'dayı, strukturası, dinamikası, onın' aldın alıw sharaları haqqında mag'lumatlar, ja'miyetke qa'wipli ha'reketlerdin' keleshegine boljawlar beredi. Qaysı jınayatlardın' ja'miyetke qa'wipliligi asadı, qaysısı kemeyip baratırg'anın boljaydı. Jınayattın' aldın alıw onın' kelip shıg'ıw sebeplerin ha'm sha'rayatın joq qılıw jolları u'yrenedi ha'm huqıq qorg'aw uyımlarına usınıslar beredi. Kriminalistika menen baylanıslılıg'ı sonda, kriminalistika jınayatlardı islew sha'rayat ha'm sebepleri haqqında haqıqıy mag'lıwmatlardı, jınayat islew jag'dayların tipologiyalıq xarakteristikasın, jınayatshılıqtın' ha'reket etiw usılların h.t.b. keltirip baradı, usının' menen [[Nızam|nızam]] qorg'aytug'ın ja'miyetlik qatnasıqlar qa'wipsizligin ha'm qorg'alıwın ta'miyinlew, jınayat islewdi qıyınlastırıw arqalı jınayatshılıqqa qarsı gu'resiwge ja'rdem beredi. Kriminologiya kriminogen jag'daydan kelip shıg'ıp jınayatshılıqtın' strukturasın ha'm dinamikasın ko'rsetiwshi mag'lıwmatlarg'a tiykarlanıp, olardın' tiykarg'ı bag'darların islep shıg'ıwdın' jolların jınayatshılıqtın' aldın alıw sharalarının' quramalı bo'legine kirgizip, bul sharalardın' aldın alıwda qanday na'tiyje berip atırg'anın ko'rsetip beredi.