|
| [[File:Flag of Karakalpakstan.svg|25px]] [[Qaraqalpaqstan]]
|-
| '''Til:'''
| [[Qaraqalpaq tili]]
|- valign=top
| '''Xalqı sanı:'''
|-
|}
'''Qon'ırat rayonı''' - Qaraqalpaqstan RespublikasindagıRespublikasindag'ı rayon. 1927 jıl. 3 iyulda duzılgen. 1963 jil. Xojeli rayonına qosıp jiberilgen. 1964 j. 22 fevralda qaytan duzilgen. Arqa -shigisdan Moynaq rayonirayonı, shigisdan AmiwdaryaA'miwda'rya arqali Bozataw, qubla.-shigisdan n AmiwdaryaA'miwda'rya arqali Bozataw, qubla.-shigisdan Qanliko'l, Shomanay rayonlarirayonları, qubladan Tu'rkmenistannin' DashoguzTashawız wa'layati, BatisBatıs ha'm Arqadan Qazaqstan Respublikasinin' AtirawAtıraw ha'm Aqto'be wa'layatlarilayatları menen shegaralas. Mayd. 74,49 minmın' km2. Aymag'Aymaq jag'inan Qaraqalpaqstan RespublikasiRespublikası rayonlarirayonları ishinde en' UlkeniU'lkeni. XalqiXalqı sanisanı 113,2 minmın' adam (2005). Rayonda 1 Qalaqala. (QoniratQon'ırat), 6 qalasha (JasliqJaslıq, AltinkoAltınko'l, Aqsholaq, Elabad, Qaraqalpaqstan, Qubla-U'stirt), 9 awilawıl puqaralar jiyini (Ajiniyaz, NawrizNawrız, O'rnek, Ra'wshan, Suelli, Ustirt, Xorezm, QipshaqQıpshaq). Rayon orayı — QoniratQon'ırat Qalasıqalası.
Tabiyatı. Jer bederi. tiykarınan, U'stu'rt platosınan ibarat. Ortasha bal. 150—200 m. en' ba'lent jeri 290 m (rayonnın' batıs bo'limindegi Qaraba-wır qırında). Oraylıq bo'liminde Barsa-kelmes, shıg'ısında Qarawımbet tuz ka'ni, qublasında Asaka-awdan batıg'ı, Tu'rkmenistan menen shegaralasqan. aymag'ında Qaplanqır tekisliginin' ha'm Sarıqamıs ko'linin' arqa bo'limi jaylasqan. Klimatı keskin kontinental, qurg'aq. Jazı ıssı, qısı suwıq. Yanv,dın' ortasha t-rası —4,2° den —6° g'a shekem, iyuldiki 26,2°, ayrım, 28°. En' pa'st t-ra yanvarda —24°, en' joqarı t-ra iyulda 41°. Jıllıq ortasha jawın 114, 200 mm. Ve-getatsiya da'wri 155—165 ku'n. Suwg'arılatug'ın zonalarda 183 ku'n. Rayon xojaliqları Suelli magistral kana-lı, Ra'wshan, altınko'l kanallarınan suw aladı, sonınday, rayon aymag'ında Mashan ko'li ha'm arqa bo'leginde suwelli ko'linin' qubla Shekkesi tutasqan. Tabiyiy o'simlikleri, tiykarınan, sho'l o'simlikleri: shuvaq (gul-shuvoq), sora, qırqbuwın, qara seksewil ha'm b., A'miwda'rya boylarında tog'aylar bar. Jabayı haywanlardan sayg'aq, qasqır, tu'lki, qumtıshqan, jılan, kesirtkeler; kemiriwshilerden ondatra, tıshqanlar; quslardan qırg'awıl, g'arg'a, u'yrek, balıqshı, u'yrekmurın, suwlarında balıqlar bar.
Xalqı, tiykarınan, qaraqalpaqlar, o'zbekler ha'm qazaqlar, sonın'day, koreys, tatar, worıs ha'm b. millet wa'killeri ha'm jasaydı. Xalqının' ortasha tıg'ızlıg'ı 1 km2ga 1,52 adam (2005). Xalqının' 41% (44 mın' adam) awılarda, 59% (69,2 mın' adam) qalalarda jasaydı.
XoʻjaligiSana'atı. SanoatSana'at korxonalaridankarxanalarınan paxta tozalashtazalaw, un tortishtartıw, soda, temir -beton buyumlaribuyumları zavodlarizavodları, " UstyurtgazU'stu'rtgaz" unitaru'nitar karqanasikarqanası, Usturt"Qon'ırat soda zavodı" Ustu'rt parmalaw ka' rxanasirxanası, qoniratqonırat texnologik suw menen ta'miynlew basqarmasibasqarması, lokomotiv ha'm vagon on'law deposideposı, avtokarxanalaravtoka'rxanalar, qurilisqurılıs mekemelerimekemelerı, "TuzLTD" " QazqoniratkarbidQazqonıratkarbid" qospa karxanalarika'rxanaları, " IygilikgazIygilikga'z" qospa karxanalasininkarxanalasının' filliyali ha'm b. bar. ▼
Tabiati. Yer yuzasi. asosan, Ustyurt platosidan iborat. Oʻrtacha bal. 150—200 m. eng baland joyi 290 m (tumanning gʻarbiy qismidagi Qorabo-vur qirida). Markaziy qismida Borsa-kelmas, sharqida Qoraumbet shoʻrxoklari, jan.da Asakaovdon botigʻi, Turkmaniston bilan chegaradosh xududida Qoplonqir tekisligining va Sariqamish koʻlining shim. qismi joylashgan. Iqlimi keskin kontinental, quruq. Yozi issiq, qishi sovuq. Yanv,ning oʻrtacha t-rasi —4,2° dan —6° gacha, iyulniki 26,2°, baʼzan 28°. Eng past t-ra yanvarda —24°, eng yuqori t-ra iyulda 41°. Yillik oʻrtacha yogʻin 100 mm. Ve-getatsiya davri 155—165 kun. Sugʻoriladigan zonalarda 183 kun. Tuman xoʻjaliklari Suelli magistral kana-li, Ravshan, Oltinkoʻl kanallaridan suv oladi, shuningdek, tuman hududiga Mashan koʻli va shim. qismida suelli koʻlining jan. chekkasi tutash. . Tabiiy oʻsimliklari, asosan, choʻl oʻsimliklari: shuvoq (jumladan, gul-shuvoq), shoʻra, qirqboʻgʻin, qora saksovul va b., Amudaryo boʻylarida toʻqaylar mavjud. Yovvoyi hayvonlardan saygʻoq, boʻri, tulki, qumsich-qon, ilon, kaltakesaklar; kemiruv-chilardan ondatra, kalamushlar; qushlardan qirgʻovul, qargʻa, oʻrdak, baliqchi, oʻrdakburun, suvlarida baliqlar bor.
Aholisi, asosan, qoraqalpoqlar, oʻzbeklar va qozoqlar, shuningdek, koreys, tatar, rus va b. millat vakillari ham yashaydi. Aholining oʻrtacha zichligi 1 km2ga 1,52 kishi (2005). Aholining 41% (44 ming kishi) qishloqlarda, 59% (69,2 ming kishi) shaharlarda yashaydi.
▲Xoʻjaligi. Sanoat korxonalaridan paxta tozalash, un tortish, soda, temir -beton buyumlari zavodlari, "Ustyurtgaz" unitar karqanasi Usturt parmalaw ka'rxanasi, qonirat texnologik suw menen ta'miynlew basqarmasi, lokomotiv ha'm vagon on'law deposi, avtokarxanalar, qurilis mekemeleri, "TuzLTD" "Qazqoniratkarbid" qospa karxanalari, "Iygilikgaz" qospa karxanalasinin' filliyali ha'm b. bar.
== Sırtqı siltemeler ==
* [http://wwhp.ru/karak.htm Всемирный исторический проект]
|
