Aral teńizi: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

== Aral teñizini kyskaca tariíxy ==

[[File:Aral sea.gif|250px|thumb|2000-2011]]

 

Buryn [[A'miwda'rya|Ämivdariía]] (Okus) Uzboí deltasynan [[Kaspiy ten'izi|Kaspií teñizi]]ne kuígan, al Torgaí daríasy Aralga kuígan. Belgili grek alymy Klavdií Ptolomeí 1800 jyl buryn jasalgan bolyp, ol öziniñ "Almagest" (Ully kurylyscy) miínetinde düníanyñ kartasyn syzgan, ol kartany 27 bölekke boldy. Sonyñ 22-kartasynda Aral teñizi menen Kaspií teñizleri süvretlengen. Kartada körsetivince Kaspiíge Zarafcan häm Ämivdäría (Okus) kuíyp turgan. Ämivdäría 62000 jyl buryn Tíancan tavynan baslap Fergana oípatlygynan agyp ötken. Sonyñ menen birge saíaxatcy [[Marko Polo]] ogan "Ion" dep at bergen, al [[Sırda'rya|Syrdäríany]] Íaskart dep atagan. Aral teñizi jagasynan (Sarykamys, Akespe) den 80 m tereñlikten arxeologiíalyk kazylmalar boíynca taska aílangan kit omyrtkasynyñ häm kyzyl balytyñ süíekleri tabyldy, ol oligatsena dävirinde jasagany anyklandy. Usy orynga jakyn íamasa [[No'kis|Nökistiñ]] kubla tärepinde jaílaskan [[Shılpıq|Cylpyktyñ]] ätiraplarynan akula tisi kaldygy tabyldy, bul sonnan derek beredi teñiz äííemgi dävirlerde düníalyk okeanlar menen balansta bolganyn körsetedi.