Qasım Áwezov: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq
Content deleted Content added
New page: ==Qasım A'wezov (1897-1938)== Qaraqalpaqstannın' ma'deniyatın, a'debiyatın, iskusstvosın rawajlandırıwda belgili ja'miyetlik isker, jazıwshı, da'slepki jurnalist sıpatında u'lk... |
Ernazarbiy (talqılaw | úlesi) Өңдеу түйіні жоқ |
||
Qatar No 5:
Qasım A'wezov 1897-jılı Shımbay rayonındag'ı ha'zirgi Ken'es sovxozının' Kirov atındag'ı bo'liminde tuwılg'an. 20-30 jılları Qaraqalpaqstanda, Qazaqstanda, Moskvada basshı orınlarda ko'p jıllar islewine baylanıslı Q.A'wezov bir qansha rus jazıwshıları menen Qazaqstan ha'm Orta Aziya jazıwshıları menen tanısıp, pikir alısıp, o'zinin' tvorchestvolıq isine ta'jiriybe toplaydı.
Qasım Awezov 1925-jılı 16-jılg'ı [[Shımbay|Shımbay]] waqıyası haqqında "Каракалпакстан к 10-летию Казахстана" (Alma-ata, 1930), "Qaraqalpaqstan ma'deniyatı gu'llenip rawajlanıw jolında" (1934) tag'ı basqa miynetler jazadı. 1928-1932 jılları Qaraqalpaqstan jazıwshılar birlespesinin' jumısına aktiv qatnasadı. Onın' dramalıq bo'limine basshılıq etedi. 1932-jılı 19-iyun qararı menen Qaraqalpaqstan oblastlıq partiya komiteti QarAPP tı tarqatıp, Qaraqalpaqstan jazıwshılarının' sho'lkemlestiriw komitetin du'zip, og'an Qasım A'wezov baslıq, A.Begimov juwaplı sekretarı etip saylanadı.
Q.A'wezov A.S.Pushkinnin' "Evgeniy Onegin" romanın awdarıwdı baslap, onnan ayrım u'zindiler ja'riyalaydı. A.Nawayının' "Farhad ha'm Shiyrin" da'stanın awdarıwg'a qatnasadı. Hamza Ha'kimzada Niyaziydin qosıqlarınan awdarmalar dag'azalap baradı. Molerdin "Skapennin' hiylesi" komediyasın basqa da bir qatar ko'rkem a'debiyat shıg'armalarınn' balalar ushın seriyalarınan ko'p shıg'armalardı rus tilinen qaraqalpaq tiline awdardı.
Qatar No 13:
"Tilek jolında" shıg'arması Q.A'wezovtın' da, qaraqalpaq dramaturgiyasının' da baslaması boldı. Dramanın' qısqasha mazmunı to'mendegishe:
Shıg'armada miynetkesh xalıqtın awır turmısı real beriledi. Esim bolısının' puxaraları Sayeke, Aynazar, Qabıl, Ayxan ha'm basqalar ha'r ta'repleme eziwden, azaplanıwdan a'bden tarıg'adı. Suwsızlıqtan eginleri quwrap, ashlıqtan boldırg'an olardı Esim japtın' ılaylı qazıwı haldan taydıradı. Olar o'zlerinin' kem-kem qıyınlap baratırg'an ku'n korisi tuwralı zamannın', el
basqarıwshılardın' a'dilsizligi tuwralı ayta baslaydı. Bunın' u'stine olardın' arasına birinen son' biri aqsaqaldın jasawılı Salıq O'ndiriyage, Qalmurat baydın' jalpıldag'ı Ma'demin [[Diyxan|diyxanlardın']] baydan alg'an qarızın o'simi menen qaytarıp alıwg'a, Quaxmet iyshannın' suwpısı Turım qayır-sadaqa ushın pul jıynawg'a keledi ha'm barı-jog'ın tın'lamay olardı urıp-so'gip azaplaydı. Bul sıyaqlı ha'dden tıs jo'nsizlikler qazıwshılardın' ashıqtan-ashıq narazılıg'ın keltirip shıg'aradı. Ko'p uzamay-aq bul narazılıq aktiv gu'res xa'reketi menen almasadı. Olar qarız pul ha'm salıqlardı to'lewden bas tartıp, kelgen jasawıllardı quwıp saladı. Usınday waqıya shiyelenisken waqıtta qazıyashılardın' arasına ma'rdikarg'a ha'r jeti u'yden bir adam alıw haqqında Shımbay uezdi baslıg'ının' pa'rmanı kelip jetedi. Bul xabar olar arasında jan'a baslap tutanıp kiyatırg'an gu'res
otının' birden layalap alısıwına sebepshi boladı. Sa'yeke basqarg'an qazıwshılar toparı Arzımbet bolıstın' u'yine topılıp barıp, onın o'zin janındag'ı bay, iyshan ha'm ha'meldarları menen qosa urıp jıg'adı, tutqıng'a aladı. G'a'zebi qaynag'an xalıq Shımbayg'a basıp keledi, ken'eslerdi qıyratadı. Uezd baslıg'ı pristavtı o'ltiredi. Biraq ko'terilis oraydan shaqırtılg'an patsha soldatları ta'repinen qan to'gispe menen bastırıladı, onın' basshıları tutqıng' alınıp, To'rtku'ldin' tu'rmesine qamaladı. Pesa o'lim jazasına hu'kim etilgen ko'terilis basshılarının' Qızıl a'skerler ta'repinen azat etiliwin ko'rsetiw menen tamamlanadı. Onda qarapayım xalıq tilinen sheber paydalang'anı bayqaladı. Aysha, Qabıl, Qudıyar personajları daralang'an halında ko'rinbeydi. Geybir personajlardın' so'zleri uzaq sozılıp ketedi. Stilistikalıq kemshilikler, tu'siniksiz so'zler ushırasadı. Pesa ayrım kemshiliklerine qaramastan, da'slepki qaraqalpaq draması sıpatında joqarı bahalanıp kelmekte.
| |||