Ádil sudlaw — haqıyqıy jaǵdaydı anıqlap, adamlar arasındaǵı, olar menen jámiyet hám mámleket ortasındaǵı kelispewshilik hám dawlardı tek sud tárepinen sheship beriliwi. Ádil sudlawdı ámelge asırıw boyınsha sud ǵárezsiz, onıń iskerligine qandayda bir formada aralasıwǵa jol qoyılmaydı hám bunday aralasıw nızamǵa muwapıq juwapkerlikke sebep boladı. ÓzRda sud hákimiyat nızam shıǵarıwshı hám atqarıw etiwshi húkimetlerden, siyasiy partiyalardan, basqa jámiyetlik birlespelerinen ǵárezsiz halda jumıs júrgizedi. Ózbekstan Respublikasında sud sisteması 5 jıl múddetke saylanatuǵın Ózbekstan Respublikası Konstituciyalıq sudı, Ózbekstan Respublikası Joqarı sudı, Ózbekstan Respublikası Joqarı xojalıq sudı, Qaraqalpaqstan Respublikası puqaralıq hám jınayat jumısları boyınsha joqarı sudı, Qaraqalpaqstan Respublikası xojalıq sudınan, sol múddetke tayınlanatuǵın puqaralıq hám jınayat jumısları boyınsha wálayat hám Tashkent qala sudı, puqaralıq hám jınayat jumısları boyınsha rayonlar aralıq, rayon, qala sudı, áskeriy hám xojalıq sudınan ibarat.

Ádil sudlawdı júrgiziwdiń konstituciyalıq, puqaralıq, xojalıq, jınayat hám administrativlik túrleri belgilengen. Ǵárezsizlik sharapatı menen Ádil sudlawdı ámelge asırıw ushın sud kepilliklerinde túpkilikli ózgerisler júz berdi. "Sud tuwrısında" bólek nızam qabıllandı (2000-jıl 14 dekabr), sud kepillikleri xalıq aralıq úlgilerge sáykes keletuǵın dárejede keńeytirilip, sud arqalı insan huqıqların hám jámiyettiń huqıqıy negizlerin nátiyjeli qorǵawǵa múmkinshilik beretuǵın shárt shárayatlar jaratılıp atır.

Sud reforması tártibinde Ádil sudlawdı ámelge asırıwdıń anaǵurlım shólkemlestirilgen processual tártibi belgilendi, sudya kadrlar tańlaw hám ornı-ornına qoyıw boyınsha nátiyjeli sistemaǵa tiykar salındı, sud processi qatnasıwshılarınıń teńligi nızamda bekkemlenip qoyıldı. Ózbekstan Respublikası Konstituciyanıń sud haki-miyatına arnalǵan qaǵıydaları Ádil sudlawdı shólkemlestiriw, sud shólkemleriniń mámleket mexanizmindegi hám jámiyettiń siyasıy sistemadaǵı roli hám ornı haqqındaǵı máselelerge tiyisli nızamshılıq ushın negiz esaplanadı. Prezident Islam Karimov uqtırǵanı sıyaqlı, sud reformaın tereńlestiriw, hákimiyattıń ǵárezsiz hám ǵárezli bolmaǵan tarmaǵı retinde pútkil Ádil sudlaw sistemasın demokratiyalastırıw — huqıqıy mámleketti bekkemlewdiń taǵı bir zárúrli baǵdarı bolıp tabıladı. Social turmıstıń demokratiyalıq institutı jol menen de sudtıń áhmiyeti saldamlı túrde asırılıwı zárúr.

Ǵafur Abdumajidov.

Úlgi:OʻzME